Υπογράφοντας το φως

Το 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου έχει την τιμή να παρουσιάσει το αφιέρωμα “Μανοέλ ντε Ολιβέιρα: υπογράφοντας το φως”. Ο εξαιρετικός πορτογάλος σκηνοθέτης Μανοέλ ντε Ολιβέιρα, γεννημένος το 1908, στο Πόρτο, από ευκατάστατους γονείς, μυήθηκε στον κινηματογράφο το 1927. Η πρώτη του ταινία, το ποιη- τικό ασπρόμαυρο, μικρού μήκους ντοκιμαντέρ Δουλεύοντας στον ποταμό Δούρο, κυκλοφόρησε το 1931. Πέθανε το 2015, 106 χρόνων. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μία αξιοσημείωτη 88χρονη σταδιο- δρομία αγάπης για τον κινηματογράφο.
Στη διάρκεια του πολέμου και υπό το αυταρχικό καθεστώς του Σαλαζάρ, σκηνοθέτησε τη νεορεαλιστικού ύφους μυθοπλασία Ανίκι-Μπόμπο (1942). Μετά τον πόλεμο αποφάσισε να σπουδάσει πάνω στο έγχρωμο φιλμ στη Γερμανία. Η εντυπωσιακή χρήση του χρώματος, καθώς και το αναδυόμενο, ασυμβίβαστα μοντέρνο ύφος του, διαφαίνεται στο αριστούργημα Ιεροτελεστία της άνοιξης (1962). Από τη δεκαετία του 1970 και από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, το πρόγραμμα μας προβάλει για πρώτη φορά στην Ελ- λάδα τρεις ταινίες από την Τετραλογία των Ματαιωμένων Ερώτων: την μπoνουελική Παρελθόν και Παρόν (1972), την μεγαλοπρεπή Καταραμένη Αγάπη (1979) και την απαράμιλλη Φρανσίσκα (1981). Από τη δεκαετία του 1990 έως το θάνατό του, ο Ολιβέιρα έκανε μία ταινία κάθε χρόνο. Επιλέξαμε τις ταινίες: “Όχι” ή η μάταιη δόξα της διαταγής (1990), στην οποία γίνεται μια επισκόπηση της πορ- τογαλικής ιστορίας. Η κοιλάδα του Αβραάμ (1993), η οποία είναι μια πορτογαλική εκδοχή της Μαντάμ Μποβαρί και Το κουτί (1994), για το ευαίσθητο πορτραίτο των φτωχών ανθρώπων στη Λισαβόνα. Τέλος, τόσο η ταινία Ταξίδι στην αρχή του κόσμου (1997) όσο και η αυτοβιογραφική Το Πόρτο της παιδικής μου ηλικίας (2001), δεί- χνουν έναν σκηνοθέτη που επιστρέφει στα μέρη της νιότης του. Με τις 12 ταινίες του αφιερώματός μας, ελπίζουμε να επιστρέψουμε στον Ολιβέιρα, αλλά και στους κινηματογραφόφιλους, λίγη από τη χαρά, την ενέργεια και την αγάπη για τον κινηματογράφο που αυ- τός ήξερε να δίνει και να δημιουργεί.